На пасяджэнні Камітэта па чалавечым вымярэнні АБСЕ, якое адбылося сёння ў Вене, Платформа (IAPB) заклікала яго членаў прыняць больш дзейсныя ўнутраныя меры для прыцягнення да адказнасці меркаваных вінаватых у злачынствах па міжнародным праве. Нягледзячы на пагаршэнне сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі і яе ролю ва ўкраінскім канфлікце, ,было распачатае расследаванне ўсяго некалькіх выпадкаў, а магчымасці пацярпелых атрымаць доступ да правасуддзя працягваюць звужацца.

На пасяджэнні Камітэта АБСЕ па чалавечым вымярэнні Платформа прадставіла сваю апошнюю справаздачу аб праведзенай працы, што падрабязна апісвае яе нядаўнюю працу па падтрымцы органаў крымінальнага правасуддзя і міжнародных структур па правах чалавека.

“Усё большая колькасць зваротаў пацярпелых ад шматлікіх рэпрэсій або канфлікту, якія паступаюць у органы ўлады еўрапейскіх краін, не забяспечваецца дастатковымі рэсурсамі для расследавання і судовага разбору”, – кажа Кейт Віньесваран, кіраўнік Платформы. “Дакументаванне меркаваных міжнародных злачынстваў, здзейсненых у Беларусі, мае вырашальнае значэнне для забеспячэння будучага судовага пераследу, але гэта мэта можа быць рэалізавана толькі ў тым выпадку, калі дзяржавы выдзеляць рэсурсы для яе ажыццяўлення”.

У перыяд з красавіка па верасень 2023 года Платформа накіравала падрабязныя матэрыялы ў органы крымінальнага правасуддзя яшчэ дзвюх дзяржаў, у выніку чаго колькасць еўрапейскіх дзяржаў, якія атрымалі садзейнічанне Платформы ў правядзенні патэнцыйных расследаванняў меркаваных міжнародных злачынстваў, здзейсненых у Беларусі, павялічылася да трох. У матэрыялах змяшчаецца факталагічны і юрыдычны аналіз асноўных фактаў і кантэкстуальных элементаў злачынстваў супраць чалавечнасці ў Беларусі, а таксама ролі дзяржаўных сілавых структур, якія маюць дачыненне да іх здзяйснення.

Платформа таксама падтрымала працу Упраўлення Вярхоўнага камісара па правах чалавека па вывучэнні сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі і дакладчыка Маскоўскага механізму прафесара Эрве Аскенсія, у тым ліку прадаставіўшы доступ да сведкаў і спраў у сваёй калекцыі, а таксама інфармацыю аб дзяржаўных сілавых структурах, злачынствах на сэксуальнай і гендэрнай глебе і патрэбах у прыцягненні да адказнасці.

Падтрымка Платформай дакладчыка Маскоўскага механізма АБСЕ паспрыяла яго выснове аб здзяйсненні дзяржаўнымі суб’ектамі цэлага шэрагу парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі і паслужыла падставай для яго звароту да міжнароднай супольнасці з заклікам прыкласці больш намаганняў для прыцягнення вінаватых да адказнасці і працягваць падтрымліваць пацярпелых, грамадзянскую супольнасць і іншых суб’ектаў, што ўдзельнічаюць у забеспячэнні прыцягнення да адказнасці.

“Згодна з нашым апошнім апытаннем, пацярпелыя і іншыя сведкі знаходзяцца больш чым у 30 краінах. Дакладчык Маскоўскага механізма АБСЕ, а таксама Вярхоўны камісар ААН рэкамендавалі дзяржавам дабівацца прыцягнення да адказнасці праз правядзенне нацыянальных працэсаў на аснове прынятых прынцыпаў экстэрытарыяльнай і ўніверсальнай юрысдыкцыі”, – сказала Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі, які з’яўляецца адным з сузаснавальнікаў Платформы. “Мы заклікаем дзяржавы праявіць палітычную волю, вылучыць дадатковыя рэсурсы следчым органам, а таксама ініцыяваць змены ў сваім заканадаўстве”.

Гэтыя запыты аб садзейнічанні былі задаволеныя ва ўмовах пагаршэння сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі. На сённяшні дзень у турмах застаецца 1475 палітычных зняволеных. Цягам справаздачнага перыяду пры невядомых абставінах у зняволенні загінулі палітвязні беларускі блогер Мікалай Клімовіч і беларускі мастак Алесь Пушкін. Вядомыя апазіцыйныя палітыкі, у тым ліку Марыя Калеснікава, Мікола Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі і Віктар Бабарыка працяглы час утрымліваюцца пад вартай без сувязі са знешнім светам. КДБ і МУС прызналі 148 арганізацый экстрэмісцкімі фармаваннямі, у тым ліку аднаго з сузаснавальнікаў Платформы — Праваабарончы цэнтр “Вясна”.

“Мы пераадольваем супраціўленне беларускіх уладаў і працягваем сваю дзейнасць па зборы, апрацоўцы і сістэматызацыі доказаў меркаваных злачынстваў супраць чалавечнасці. Гэта адбываецца ў абстаноўцы паўсюдных рэпрэсій у дачыненні да пацярпелых і ціску на нас, праваабаронцаў,” сказаў Павел Сапелка, прадстаўнік Праваабарончага цэнтру “Вясна”, аднаго з сузаснавальнікаў Платформы. “Нашы агульныя намаганні па спыненні беспакаранасці павінны прынесці плён, калі ёсць палітычная воля дэмакратычных дзяржаў правесці расследаванне і прыцягнуць вінаватых да адказнасці. Кола меркаваных злачынстваў рэжыму пашыраецца і гэта патрабуе адэкватнага адказу.”

Платформа атрымала фінансаванне для працягу сваёй працы на наступныя тры гады, з кастрычніка 2023 г. па верасень 2026 г., на працягу якіх яна зможа выкарыстаць ужо створаную інфраструктуру і напрацаваны досвед для прымянення праактыўнага падыходу да забеспячэння прыцягнення да адказнасці і ўмацавання свайго падыходу, арыентаванага на пацярпелых.

Пра Міжнародную платформу па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (International Accountability Platform for Belarus, IAPB) – гэта інавацыйная платформа грамадзянскай супольнасці, якая займаецца зборам, апрацоўкай, верыфікацыяй і захаваннем доказаў сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека, якія з’яўляюцца злачынствамі па міжнародным праве, меркавана здзейсненых у Беларусі ў кантэксце прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і ў наступны перыяд, з мэтай падтрымкі органаў па прыцягненні да адказнасці і забеспячэння доступу беларусаў і іншых пацярпелых да сродкаў прававой абароны і кампенсацыі шкоды. З красавіка 2021 г. Платформа збірае інфармацыю і доказы катаванняў, згвалтаванняў і іншых актаў сэксуальнага і гендарнага гвалту, адвольных арыштаў і затрыманняў, пазасудовых забойстваў і іншых бесчалавечных дзеянняў, здзейсненых дзяржаўнымі суб’ектамі ў Беларусі, якія могуць уяўляць сабой злачынствы супраць чалавечнасці. Платформа збірае інфармацыю і сведчанні ў пацярпелых і сведак як у Беларусі, так і за яе межамі, падаючы ім доступ да інфармацыі і магчымасць звярнуцца па псіхасацыяльную дапамогу незалежна ад іх месцазнаходжання. Кіруюць Платформай DIGNITY — Дацкі інстытут супраць катаванняў, Праваабарончы цэнтр “Вясна”, Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі і REDRESS.

Мандат Платформы падтрымліваецца Еўрапейскім Саюзам і дзяржавамі, у тым ліку Аўстрыяй, Вялікабрытаніяй, Германіяй, Даніяй, ЗША, Ірландыяй, Ісландыяй, Нарвегіяй, Нідэрландамі, Славакіяй, Фінляндыяй, Чэхіяй, Швейцарыяй, і Швецыяй. З улікам важнасці працы Платформы, яе мандат, пачатак якога прыпадае на 24 сакавіка 2021 г., быў падоўжаны ў 2022 г. да верасня 2023 г., а таксама зусім нядаўна – да верасня 2026 г.

У знак прызнання ўнёску ў прасоўванне правоў чалавека ў Беларусі “Вясна” ў верасні 2022 г. атрымала прэмію Альбі Фонду Клуні за справядлівасць, а яе заснавальнік Алесь Бяляцкі — Нобелеўскую прэмію міру у кастрычніку 2022 г. У студзені 2023 г. Міжнародны камітэт быў ушанаваны ўзнагародай “Праваабарончая кампанія / ініцыятыва года 2022”.

IAPB нарошчвае намаганні па забеспячэнні адказнасці і правасуддзя для ахвяр і пацярпелых у Беларусі. Інфармацыя і доказы, прадастаўленыя Вярхоўнаму камісару ААН па правах чалавека (УВКПЧ), спрыялі нядаўнім высновам аб тым, што парушэнні правоў чалавека ў Беларусі могуць прадстаўляць сабой злачынствы супраць чалавечнасці, гаворыцца ў нядаўна апублікаваным дакладзе IAPB аб ходзе работы.

Высновы Вярхоўнага камісара ААН, прадстаўленыя Савету па правах чалавека ААН у сакавіку, былі зробленыя на аснове інтэрв’ю з 207 пацярпелымі і сведкамі і аналізу больш за 2 500 дакументаў. З іх доступ да больш чым 100 рэспандэнтаў і 1300 дакументаў быў прадастаўлены Платформай. Акрамя таго, Платформа прадставіла дакументы аб 180 выпадках сексуальнага і гендарнага гвалту, якія Вярхоўны камісар прызнаў дакладнымі, што спрыяла высновам пра тое, што ў Беларусі меў месца сексуальны і гендэрны гвалт.

У апошняй справаздачы Платформы аб праведзенай працы таксама гаворыцца, што сёння Платформа аказвае дапамогу органам крымінальнага правасуддзя чатырох дзяржаў, якія ажыццяўляюць або разглядаюць магчымасць ажыццяўлення ўніверсальнай або экстэрытарыяльнай юрысдыкцыі ў дачыненні да злачынстваў па міжнародным праве, меркавана здзейсненых у Беларусі, такім чынам спрыяючы адкрыццю ў будучыні жыццяздольных крымінальных спраў для прыцягнення вінаватых да адказнасці і пакрыцця шкоды пацярпелым.

У той жа час, Платформа працягвае пашыраць сваю калекцыю інфармацыі і сведчанняў аб меркаваных злачынствах па міжнародным праве, захоўваючы іх у спецыяльна створаных лічбавых архівах, што гарантуе іх даступнасць у доўгатэрміновай перспектыве. У справаздачны перыяд (кастрычнік 2022 г. – сакавік 2023 г.) Платформа сабрала інфармацыю і доказы ў больш чым 2300 пацярпелых і сведак, што знаходзяцца як у Беларусі, так і за яе межамі, а таксама захавала больш за 750 000 файлаў з адкрытых крыніц.

Як адзначыў Вярхоўны камісар ААН у сваіх высновах, у Беларусі няма абгрунтаваных перадумоў для правасуддзя і аднаўлення справядлівасці для пацярпелых, таму захаванне гэтых доказаў з’яўляецца вельмі важным. У краіне захоўваецца беспакаранасць за парушэнні правоў чалавека, а выхад Беларусі з Факультатыўнага пратакола да Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах ад 8 лістапада 2022 г. ужо ўступіў у сілу з 8 лютага 2023 г., што пазбаўляе беларускіх грамадзян магчымасці паведамляць аб парушэннях Пакта ў Камітэт ААН па правах чалавека.

Кейт Віньесваран, кіраўнік IAPB, заявіла:

“Беларускія ўлады дагэтуль не прыцягнулі да адказнасці ніводнага вінаватага ў Беларусі, бо не хочуць гэтага рабіць. Адзіныя шанцы па аднаўленні справядлівасці для пацярпелых — гэта гатоўнасць трэціх дзяржаў праводзіць расследаванні і ажыццяўляць правасуддзе, а таксама праз органы ААН па правах чалавека і, для больш абмежаванага кола злачынстваў, Міжнародны крымінальны суд. У параўнанні з тым часам, калі была створана Платформа, сітуацыя ў Беларусі ўскладнілася, павялічылася колькасць парушэнняў міжнароднага права правоў чалавека і міжнароднага крымінальнага права, якія заслугоўваюць расследавання. Рост колькасці запытаў аб садзеянні кажа, што Платформа ў значнай ступені можа задаволіць гэтыя патрэбы”.

Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі, адной з арганізацый-сукіраўнікоў Платформы, адзначыла:

“У інтэрв’ю, праведзеных з Упраўленнем Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека, беларусы, пацярпелыя ад катаванняў, падкрэслілі важнасць дакументавання парушэнняў, збору і захавання доказаў, неабходных для працэсаў прыцягнення да адказнасці і для будучага прызнання іх статусу пацярпелых. Мы будзем працягваць збіраць доказы злачынстваў, прадугледжаных міжнародным правам, каб падтрымаць намаганні па прыцягненні да адказнасці з боку органаў крымінальнага правасуддзя і міжнародных механізмаў.”

Павел Сапелка, прадстаўнік і юрыст ПЦ “Вясна”, яшчэ адной арганізацыі-сукіраўніка Платформы, сказаў:

“Мы далі адказ на пытанне аб здольнасці праваабарончых арганізацый запоўніць прабелы ў існуючых механізмах збору, сістэматызацыі і захоўвання доказаў для будучага прыцягнення да адказнасці вінаватых у злачынствах супраць чалавечнасці. Мы будзем цвёрда стаяць на пярэднім краі барацьбы за захаванне праўды аб жорсткасці аўтарытарных уладаў, што прайгралі выбары, падтрымліваючы легальныя механізмы адказнасці ды развіваючы практыку барацьбы з беспакаранасцю незалежна ад межаў. Моцнымі павінны быць не толькі дыктатары, але і тыя дэмакратычныя сілы, якія адстойваюць і прасоўваюць прынцыпы правоў чалавека.”

Праз больш чым два гады пасля прэзідэнцкіх выбараў, якія адбыліся ў жніўні 2020 г., сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі значна пагоршылася. Цяпер у турмах пакутуюць не менш за 1495 палітычных зняволеных, у тым ліку кіраўнікі “Вясны”, яе старшыня і лаўрэат Нобелеўскай прэміі Алесь Бяляцкі і намеснік старшыні Валянцін Стэфановіч, якія ў сакавіку былі асуджаныя за сваю праваабарончую дзейнасць да дзесяці і дзевяці гадоў пазбаўлення волі адпаведна. Агрэсія Расеі супраць Украіны, якую, відаць, падтрымлівае Беларусь, пагоршыла сітуацыю для грамадзян Беларусі як унутры краіны, так і за яе межамі.

У сваім нядаўнім дакладзе, апублікаваным у траўні, дакладчык Маскоўскага механізму АБСЕ па Беларусі адзначыў неабходнасць для міжнароднай супольнасці “падтрымліваць ініцыятывы, скіраваныя на асвятленне і дакументаванне парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі, і, у прыватнасці, працу Міжнароднай платформы па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі”. Платформа падзялілася з дакладчыкам сабранай інфармацыяй і доказамі, у тым ліку дакументамі з адкрытых і закрытых крыніц па асобных справах, якія дакладчык палічыў “вельмі надзейнымі”.

Кантакты:

• (па-ангельску) Кейт Віньесваран, кіраўнік IAPB; kavi@dignity.dk
• (па-беларуску / па-руску) Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі (арганізацыя-сукіраўнік IAPB) і кіраўнік “Прававой ініцыятывы”: gomellawyer@gmail.com
• (па-беларуску / па-руску) Павел Сапелка, прадстаўнік і юрыст, Праваабарончы цэнтр “Вясна” (арганізацыя-сукіраўнік IAPB): sapelko@gmail.com
• (па-дацку) Енс Модвіг, медыцынскі дырэктар, Dignity (арганізацыя-кіраўнік IAPB): JMO@dignity.dk

Пра Міжнародную платформу па прыцягненню вiнаватых да адказнасці для Беларусі

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (International Accountability Platform for Belarus, IAPB) – гэта інавацыйная платформа грамадзянскай супольнасці, якая займаецца зборам, апрацоўкай, верыфікацыяй і захаваннем доказаў сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека, якія з’яўляюцца злачынствамі па міжнародным праве, меркавана здзейсненых у Беларусі ў кантэксце прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і ў наступны перыяд, з мэтай падтрымкі органаў па прыцягненні да адказнасці і забеспячэння доступу беларусаў і іншых пацярпелых да сродкаў прававой абароны і кампенсацыі шкоды. З красавіка 2021 г. Платформа збірае інфармацыю і доказы катаванняў, згвалтаванняў і іншых актаў сэксуальнага і гендарнага гвалту, адвольных арыштаў і затрыманняў, пазасудовых забойстваў і іншых бесчалавечных дзеянняў, здзейсненых дзяржаўнымі суб’ектамі ў Беларусі, якія могуць уяўляць сабой злачынствы супраць чалавечнасці. Платформа збірае інфармацыю і сведчанні ў пацярпелых і сведак як у Беларусі, так і за яе межамі, падаючы ім доступ да інфармацыі і магчымасць звярнуцца па псіхасацыяльную дапамогу незалежна ад іх месцазнаходжання. Кіруюць Платформай DIGNITY — Дацкі інстытут супраць катаванняў, Праваабарончы цэнтр “Вясна”, Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі і REDRESS.

Мандат Платформы падтрымліваецца Еўрапейскім Саюзам і дзяржавамі, у тым ліку Аўстрыяй, Вялікабрытаніяй, Германіяй, Даніяй, ЗША, Ірландыяй, Ісландыяй, Нарвегіяй, Нідэрландамі, Славакіяй, Фінляндыяй, Чэхіяй, Швейцарыяй, і Швецыяй. З улікам важнасці працы Платформы, яе мандат, пачатак якога прыпадае на 24 сакавіка 2021 г., быў падоўжаны ў 2022 г. да верасня 2023 г.

У знак прызнання ўнёску ў прасоўванне правоў чалавека ў Беларусі “Вясна” ў верасні 2022 г. атрымала прэмію Альбі Фонду Клуні за справядлівасць, а яе заснавальнік Алесь Бяляцкі — Нобелеўскую прэмію міру у кастрычніку 2022 г. У студзені 2023 г. Міжнародны камітэт быў ушанаваны ўзнагародай “Праваабарончая кампанія / ініцыятыва года 2022”.

У сваім дакладзе Савету ААН па правах чалавека, апублікаваным сёння, Вярхоўны камісар ААН па правах чалавека прыйшоў да высновы, што існуюць дастатковыя падставы меркаваць, што ў Беларусі здзяйсняліся і працягваюць здзяйсняцца сістэматычныя, шырокамаштабныя і грубыя парушэнні правоў чалавека, якія могуць быць злачынствамі супраць чалавечнасці.

Аднак даклад таксама робіць выснову адсутнасць падстаў чакаць справядлівасці ў дачыненні да парушэнняў правоў чалавека, здзейсненых у Беларусі, з улікам “актыўнай палітыкі па абароне вінаватых і недапушчэнні прыцягнення да адказнасці”, і рэкамендуе дзяржавам-сябрам “працаваць над прыцягненнем да адказнасці з дапамогай разгляду ў нацыянальных судах на аснове агульнапрынятых прынцыпаў экстэрытарыяльнай і ўніверсальнай юрысдыкцыі”.

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB) падтрымлівае гэтую рэкамендацыю і заклікае дзяржавы разгледзець магчымасць прымянення ўніверсальнай або экстэрытарыяльнай юрысдыкцыі для прыцягнення меркаваных злачынцаў да адказнасці і забеспячэння правасуддзя для пацярпелых, у адпаведнасці з абавязацельствамі дзяржаў па расследаванні і пераследзе міжнародных злачынстваў паводле міжнароднага права.

Даклад Упраўлення Вярхоўнага камісара па правах чалавека створаны на аснове інтэрв’ю з 207 сведкамі і відавочцамі, а таксама аналізу больш за 2500 дакументаў. Ён прызнае дзяржаўныя органы Беларусі адказнымі за шырокамаштабныя і сістэматычныя парушэнні правоў чалавека ў перыяд з 1 мая 2020 года па 31 снежня 2022 года, такія як незаконнае пазбаўленне жыцця, катаванні і жорсткае абыходжанне, у тым ліку сэксуальны гвалт, парушэнні правоў на свабоду выказвання меркаванняў, мірных сходаў і асацыяцый, адмову ў належнай прававой працэдуры і праве на ўезд у сваю краіну.

Як кажа Вярхоўны камісар па правах чалавека Фолькер Цюрк:

“Наш даклад апісвае непрымальную карціну беспакаранасці і практычна поўнага знішчэння грамадзянскай прасторы і асноўных свабод у Беларусі. Урад абавязаны перад сваім народам пакласці канец масавым рэпрэсіям і правесці бесстаронняе і празрыстае расследаванне, каб прыцягнуць вінаватых у сур’ёзных парушэннях да адказнасці”.

У адказ на даклад, Павел Сапелка (“Вясна”, арганізацыя-сукіраўнік Платформы), сказаў:

“Мужнасць ахвяр катаванняў і намаганні праваабаронцаў па прадухіленні беспакаранасці прывядуць да таго, што ўсе вядомыя выпадкі катаванняў і забароненага абыходжання, іншыя бесчалавечныя акты будуць пакараныя.  Мы вітаем намаганні міжнародных арганізацый і выказваем надзею на пашырэнне практыкі барацьбы з беспакаранасцю ў нацыянальных юрысдыкцыях. Мы не спынімся на сваім шляху да справядлівасці”.

Вікторыя Фёдарава з Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі, які таксама з’яўляецца сукіраўніком Платформы, заявіла:

“Мы вітаем даклад Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека і цалкам падтрымліваем яго высновы адносна магчымай кваліфікацыі парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі як злачынстваў супраць чалавечнасці. Гэта дазволіць нам прасунуцца ва ўжыванні прынцыпу ўніверсальнай юрысдыкцыі для пераследу вінаватых у іншых дзяржавах. Адзначу важны ўнёсак Міжнароднай платформы па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі і беларускіх праваабарончых арганізацый у падрыхтоўку дакладу. Гэта вынік нашай працы па дакументаванні і захаванні доказаў парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі”.

Платформа аказала істотную падтрымку групе УВКПЧ па вывучэнні сітуацыі ў Беларусі (OEB), у тым ліку праз садзейнічанне ў правядзенні інтэрв’ю з больш чым 100 пацярпелымі і сведкамі і прадастаўленне доступу да больш чым 1300 дакументаў па цэлым шэрагу парушэнняў, якія, згодна з высновамі Групы, былі здзейсненыя дзяржаўнымі суб’ектамі.

Даклад таксама зафіксаваў больш за 100 выпадкаў сэксуальнага і гендарнага гвалту ў дачыненні да затрыманых, і прызнаў яшчэ 180 выпадкаў, задакументаваных і прааналізаваных арганізацыямі грамадзянскай супольнасці, заслугоўваючымі давер. Аднак Вярхоўны камісар падкрэсліў, што маштабы сексуальнага і гендарнага гвалту (СГГ), хутчэй за ўсё, заніжаныя з-за стыгмы, страху перад рэпрэсіямі і адмовы ў доступе ў краіну следчых ААН па правах чалавека.  У дакладзе таксама адзначаны асаблівыя парушэнні супраць прадстаўнікоў LGBTIQ+.

Платформа падтрымала высновы групы па СГГ, і цяпер рэалізуе гендарную стратэгію, імкнучыся да таго, каб любыя крымінальныя расследаванні і пераслед міжнародных злачынстваў, учыненых у Беларусі, праводзіліся ў гендарна кампетэнтным ключы і ўлічвалі ўвесь спектр шкоды, нанесенай мужчынам, жанчынам і асобам з рознай сэксуальнай арыентацыяй і гендарнай ідэнтычнасцю.

Кейт Віньесваран, кіраўнік Платформы, сказала:

“Цяпер дзяржавы павінны выканаць свае абавязацельствы па забеспячэнні адказнасці, надаўшы беларусам доступ да сродкаў прававой абароны.  Прагрэсіўная прававая база, якая дае органам крымінальнага правасуддзя магчымасць ажыццяўляць універсальную або экстэрытарыяльную юрысдыкцыю ў дачыненні да злачынстваў, здзейсненых у Беларусі, бессэнсоўная, калі ёй не карыстацца. У беларусаў вельмі мала інстанцый, дзе яны могуць шукаць правасуддзя, і тыя, якія ўсё ж маюцца, павінны быць даступныя”.

З заявай УВКПЧ і поўным дакладам можна азнаёміцца па спасылцыпа спасылцы.

Кантакты:

• (па-ангельску) Кейт Віньесваран, кіраўнік IAPB; kavi@dignity.dk
• (па-беларуску / па-руску) Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі (арганізацыя-сукіраўнік IAPB) і кіраўнік “Прававой ініцыятывы”: gomellawyer@gmail.com
• (па-беларуску / па-руску) Павел Сапелка, прадстаўнік і юрыст, Праваабарончы цэнтр “Вясна” (арганізацыя-сукіраўнік IAPB): sapelko@gmail.com
• (па-дацку) Енс Модвіг, медыцынскі дырэктар, Dignity (арганізацыя-кіраўнік IAPB): JMO@dignity.dk

Пра Міжнародную платформу па прыцягненню вiнаватых да адказнасці для Беларусі 

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (International Accountability Platform for Belarus) — гэта кааліцыя незалежных няўрадавых арганізацый, якія аб’ядналі свае намаганні для збору, апрацоўкі, верыфікацыі і захавання доказаў сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека, што з’яўляюцца злачынствамі супраць чалавечнасці, меркавана здзейсненых беларускімі ўладамі і іншымі суб’ектамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх. У яе аснове ляжаць намаганні беларускіх праваабарончых арганізацый па зборы інфармацыі аб парушэннях правоў чалавека, учыненых у Беларусі.  Больш падрабязную інфармацыю пра Платформу можна знайсці на сайце iapbelarus.org.  У склад Платформы ўваходзяць DIGNITY — Дацкі інстытут супраць катаванняў, Праваабарончы цэнтр “Вясна”, Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі і REDRESS.

Сёння суд Ленінскага раёна г. Мінска вынес доўгія тэрміны пазбаўлення волі чатыром праваабаронцам ПЦ “Вясна” – арганізацыі-сукіраўніку Платформы. Алесь Бяляцкі, старшыня арганізацыі і лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру, і Валянцін Стэфановіч, яго намеснік, атрымалі 10 і 9 гадоў адпаведна. Па той жа справе Уладзімір Лабковіч, каардынатар кампаніі “Праваабаронцы за свабодныя выбары”, а таксама Зміцер Салаўёў, якога судзілі завочна, былі асуджаныя на 7 і 8 гадоў адпаведна.

Каментуючы прысуд, Павел Сапелка, прадстаўнік і юрыст “Вясны”, сказаў:

“Гэта сур’ёзны ўдар па нашай арганізацыі, і мы не можам цяпер выправіць абуральна несправядлівы судовы прысуд – інструмент рэпрэсій беларускіх уладаў. Але мы не перастанем збіраць доказы злачынстваў таталітарнага рэжыму, несучы праўду пра становішча з правамі чалавека ў Беларусі і падтрымліваючы ахвяр парушэнняў правоў і свабод. Пагарда да базавых каштоўнасцяў правоў чалавека не можа стаць асновай для аднаўлення грамадзянскай згоды ў нашай краіне”.

Як адна з арганізацый-кіраўнікоў Міжнароднай платформы па прыцягненні да адказнасці для Беларусі, з 2020 года Праваабарончы цэнтр “Вясна” адыграў вырашальную ролю ў дакументаванні грубых парушэнняў правоў чалавека, меркавана ўчыненых беларускімі ўладамі і іншымі асобамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх, каб садзейнічаць намаганням па прыцягненню вінаватых да адказнасці.

Разам з іншай арганізацыяй-сукіраўніком IAPB, Міжнародным камітэтам па расследаванні катаванняў у Беларусі, з 2020 г. “Вясна” дапамагла сабраць інфармацыю і доказы ў больш чым 2200 пацярпелых і іншых сведак з Беларусі, што дазволіла Платформе кансалідаваць, захаваць і прааналізаваць гэтую інфармацыю разам з інфармацыяй з адкрытых крыніц. Платформа ўжо перадала некаторыя з гэтых доказаў Групе Упраўлення Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека, якая вывучае сітуацыю з правамі чалавека ў Беларусі і органы пракуратуры ў Еўропе.

За ўнёсак у прасоўванне правоў чалавека ў Беларусі Алесь Бяляцкі атрымаў Нобелеўскую прэмію міру ў кастрычніку 2022 года, а “Вясна” – прэмію Альбі Фонду Клуні за Справядлівасць у катэгорыі “Справядлівасць для абаронцаў дэмакратыі” ў верасні 2022 года.

Кейт Віньесваран, кіраўнік IAPB, сказала:

“Платформа сур’ёзна занепакоеная прысудам, вынесеным вядомым чальцам партнёрскай арганізацыі Платформы за ажыццяўленне легітымнай праваабарончай дзейнасці, і заклікае беларускія ўлады неадкладна скасаваць прысуды і вызваліць усіх асоб, якія знаходзяцца цяпер у зняволенні паводле палітычна матываваных абвінавачванняў. Чальцы “Вясны” павінны мець магчымасць займацца сваёй важнай працай, не баючыся помсты”.

Сотні праваабаронцаў апынуліся за кратамі пасля жорсткага падаўлення антыўрадавых пратэстаў у 2020 годзе. Пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі, што адбыліся ў жніўні 2020 г. Алесь Бяляцкі і Валянцін Стэфановіч былі затрыманыя па абвінавачванні ва ўхіленні ад выплаты падаткаў, якое ў верасні 2022 года было заменена на абвінавачванне ў кантрабандзе сродкаў і фінансаванні групавых дзеянняў, якія парушаюць грамадскі парадак, што прадугледжвае павелічэнне тэрміну пазбаўлення волі.  У зняволенні застаюцца яшчэ тры сябры “Вясны”: Марфа Рабкова, каардынатар валанцёрскай сеткі “Вясны”, валанцёр Андрэй Чапюк і Леанід Судаленка, кіраўнік Гомельскага аддзялення арганізацыі.

Кантакты для СМІ

• (па-ангельску) Кейт Віньесваран, кіраўнік IAPB; kavi@dignity.dk
• (па-беларуску / па-руску) Павел Сапелка, прадстаўнік і юрыст, Праваабарончы цэнтр “Вясна” (арганізацыя-сукіраўнік IAPB): sapelko@gmail.com
• (па-беларуску / па-руску) Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі (арганізацыя-сукіраўнік IAPB) і кіраўнік “Прававой ініцыятывы”: gomellawyer@gmail.com
• (па-дацку) Енс Модвиг, медыцынскі дырэктар, Dignity (арганізацыя-кіраўнік IAPB): JMO@dignity.dk

Пра Міжнародную платформу па прыцягненню вiнаватых да адказнасці для Беларусі

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (International Accountability Platform for Belarus) — гэта кааліцыя незалежных няўрадавых арганізацый, якія аб’ядналі свае намаганні для збору, апрацоўкі, верыфікацыі і захавання доказаў сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека, што з’яўляюцца злачынствамі супраць чалавечнасці, меркавана здзейсненых беларускімі ўладамі і іншымі суб’ектамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх. У яе аснове ляжаць намаганні беларускіх праваабарончых арганізацый па зборы інфармацыі аб парушэннях правоў чалавека, учыненых у Беларусі. Больш падрабязную інфармацыю пра Платформу можна знайсці на сайце iapbelarus.org. У склад Платформы ўваходзяць DIGNITY — Дацкі інстытут супраць катаванняў, Праваабарончы цэнтр “Вясна”, Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі і REDRESS.

(30 студзеня 2023 г.) Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB) дасягнула значнага прагрэсу ў забеспячэнні запытаў аб садзеянні ад чатырох дзяржаў і Ўпраўлення Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека (УВКПЧ). Платформа працягвае аналізаваць і захоўваць тысячы файлаў, якія ўтрымліваюць інфармацыю і доказы меркаваных злачынстваў па міжнародным праве, здзейсненых у Беларусі з 2020 года.

“Расследаванне міжнародных злачынстваў можа быць надзвычай складаным і патрабуе доступу да значнага аб’ёму доказнай базы. Рост колькасці запытаў аб аказанні садзеяння дэманструе, як праваабарончыя арганізацыі, такія як наша, могуць спрыяць вырашэнню гэтых задач”, — заявіла Кейт Віньесваран, кіраўнік Платформы. — “У той жа час вельмі важна, каб любая дапамога аказвалася не толькі ў адпаведнасці са стандартамі крымінальнага правасуддзя, але і ў рамках падыходаў, арыентаваных на пацярпелых, якія дазваляюць звесці паўторную траўматызацыю сведак да мінімуму і ў той жа час не дапусціць парушэння захаванасці доказаў”.

Як вынікае з нядаўна апублікаванай паўгадавой справаздачы аб ходзе работы Платформы, у перыяд з 1 красавіка 2021 года па 30 верасня 2022 года Платформа дала Групе УВКПЧ па вывучэнні сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі (OEB) доступ да сваёй калекцыі матэрыялаў пры наяўнасці інфармаванай згоды сведак. З верасня Платформа дапамагла Групе атрымаць доступ да больш за 140 пацярпелых і сведак, а таксама да больш за 1400 дакументаў і матэрыялаў з адкрытых крыніц, па парушэннях, што прадстаўлялі для Групы цікавасць. Платформа і Група УВКПЧ па Беларусі працягваюць цесна супрацоўнічаць, абменьвацца ведамі і вызначаць напрамкі далейшай падтрымкі.

На працягу справаздачнага перыяду Платформа таксама атрымала запыт аб садзеянні ад органаў крымінальнага правасуддзя яшчэ адной краіны, у выніку чаго агульная колькасць дзяржаў, якія звярнуліся па дапамогу, дасягнула чатырох.

На працягу таго ж перыяду беларускія сукіраўнікі Платформы, Праваабарончы цэнтр “Вясна” і Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі, сабралі сведчанні, медыцынскія заключэнні, судовыя пратаколы і іншыя матэрыялы ў 857 пацярпелых і іншых сведак, у выніку чаго агульная колькасць дакументаў, сабраных Платформай, дасягнула каля 20 000 дакументаў ад 2 052 пацярпелых і сведак. Больш за тое, Платформа сабрала больш за 600 000 файлаў з адкрытых крыніц, у тым ліку 82 000 відэа, больш за 238 000 малюнкаў і 159 000 тэкставых матэрыялаў з больш чым 200 крыніц.

Цяпер гэтыя матэрыялы аналізуюцца з мэтай выяўлення пацярпелых і сведак, якія могуць дапамагчы з інфармацыяй і доказамі органам крымінальнага правасуддзя і Групе УВКПЧ па Беларусі, а таксама для падрыхтоўкі аналітычных справаздач і іншых інструментаў, што інфармуюць гэтыя органы аб злачынствах па міжнародным праве, меркавана здзейсненых у Беларусі.

Масавыя арышты і катаванні

У справаздачы аб ходзе работы таксама адзначаецца, што сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі працягвае пагаршацца з часу прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. Па-ранейшаму шырока адбываюцца масавыя арышты, затрыманні і заводзяцца палітычна-матываваныя крымінальныя справы, а вызваленыя з-пад варты працягваюць заяўляць аб катаваннях і іншых формах жорсткага абыходжання.

“У 2022 годзе крызіс у галіне правоў чалавека толькі паглыбіўся. Мы назіраем нармалізацыю катаванняў і жорсткага абыходжання, масавы пераслед усіх, хто падазраецца ў іншадумстве, і масавае падаўленне ўсіх арганізацый грамадзянскай супольнасці. 1 437 чалавек прызнаныя беларускімі праваабарончымі арганізацыямі палітычнымі вязнямі”, – заявіла Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта, адной з арганізацый-сукіраўнікоў Платформы. — “Рашэнне Беларусі дэнансаваць Факультатыўны пратакол да Міжнароднага пакту аб грамадзянскіх і палітычных правах пакідае грамадзян Беларусі без аніякіх міжнародных сродкаў прававой абароны па індывідуальных скаргах на парушэнні правоў чалавека”.

Сярод зняволеных — шэсць сябраў “Вясны”, у тым ліку лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру 2022 года, старшыня “Вясны” Алесь Бяляцкі і сябра Рады Валянцін Стэфановіч, якім у верасні былі выстаўленыя новыя абвінавачанні, што цягне павелічэнне тэрміну пазбаўлення волі да перыяду ад 7 да 12 гадоў. У чэрвені 2022 года сябра “Вясны” і кіраўнік Цэнтра стратэгічных цяжбаў Леанід Судаленка быў асуджаны да трох гадоў пазбаўлення волі, а валанцёрка “Вясны” Таццяна Ласіца — да двух гадоў і шасці месяцаў зняволення.

Асобы, якія выязджаюць з краіны, рызыкуюць страціць пакінутую маёмасць і пазбавіцца грамадзянства, а таксама сутыкнуцца з дыскрымінацыяй у іншых краінах, праз ролю Беларусі ў канфлікце ва Ўкраіне.

“Нашымі наступнымі крокамі павінны стаць намаганні па пабудове прымальных для правасуддзя спраў у дачыненні да канкрэтных вінаватых, а таксама выхад на максімальны ўзровень уліку інтарэсаў пацярпелых і сведак”, сказаў Павел Сапелка, прадстаўнік ПЦ “Вясна”, арганізацыі-сукіраўніка Платформы, — “Абарона іх правоў будзе нашым найважнейшым прыярытэтам”.

За працу па абароне правоў чалавека ў Беларусі “Вясна” атрымала прэмію “Альбі” фонду Клуні за справядлівасць у катэгорыі “Справядлівасць для абаронцаў дэмакратыі” у верасні 2022 года, а яе заснавальнік Алесь Бяляцкі — Нобелеўскую прэмію міру у кастрычніку 2022 года. У студзені 2023 года Міжнародны камітэт быў узнагароджаны прэміяй беларускай праваабарончай супольнасці “Праваабарончая кампанія / ініцыятыва 2022 года” , заснаванай у 2008 годзе па ініцыятыве Праваабарончага альянсу.

Кантакты:

(па-ангельску) Kate Vigneswaran, Кіраўнік Платформы; kavi@dignity.dk

(па-беларуску і па-руску) Вікторыя Фёдарава, Прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі (арганізацыя сукіраўнік Платформы) і старшыня арганізацыі “Прававая ініцыятыва”: gomellawyer@gmail.com

(па-беларуску і па-руску) Павел Сапелка, юрыст, прадстаўнік Праваабарончага цэнтра “Вясна”(арганізацыя-сукіраўнік Платформы): p.sapelko@gmail.com

(Па-дацку) Jens Modvig, доктар медыцыны, арганізацыя Dignity (арганізацыя-кіраўнік Платформы): JMO@dignity.dk

Пра Міжнародную платформу па прыцягненню вiнаватых да адказнасці для Беларусі

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (International Accountability Platform for Belarus) — гэта кааліцыя незалежных няўрадавых арганізацый, якія аб’ядналі свае намаганні для збору, апрацоўкі, верыфікацыі і захавання доказаў сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека, што з’яўляюцца злачынствамі супраць чалавечнасці, меркавана здзейсненых беларускімі ўладамі і іншымі суб’ектамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх. У яе аснове ляжаць намаганні беларускіх праваабарончых арганізацый па зборы інфармацыі аб парушэннях правоў чалавека, учыненых у Беларусі. Больш падрабязную інфармацыю пра Платформу можна знайсці на сайце iapbelarus.org. У склад Платформы ўваходзяць DIGNITY — Дацкі інстытут супраць катаванняў, Праваабарончы цэнтр “Вясна”, Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі і REDRESS.