у Беларусі працягваюцца шырокамаштабныя палітычныя рэпрэсіі і падаўленне іншадумства, але адкрываюцца новыя магчымасці для прыцягнення вінаватых да адказнасці за міжнародныя злачынствы, здзейсненыя з 2020 года, у першую чаргу ў сувязі з перадачай урадам Літвы сітуацыі ў Беларусі ў Міжнародны крымінальны суд (МКС), адзначае Платформа IAPB у сваёй апошняй справаздачы аб ходзе работы.

“У Беларусі захоўваецца надзённая неабходнасць барацьбы з беспакаранасцю за сур’ёзныя міжнародныя злачынствы”, – заявіла Андрэа Хубер, кіраўнік Платформы. “Перадача Літвой сітуацыі ў Беларусі ў МКС-гэта важны першы крок да прыцягнення некаторых вінаватых да адказнасці за некаторыя злачынствы. Мы спадзяемся, што іншыя дзяржавы падтрымаюць гэтыя намаганні, далучыўшыся да гэтага звароту або заняўшыся ўласнымі расследаваннямі злачынстваў, якія не былі ў яго ўключаны, каб правасуддзе адбылося ў дачыненні да ўсіх здзейсненых злачынстваў. Платформа гатовая прадставіць доказы, якія адпавядаюць стандартам крымінальнага правасуддзя, якія мы збіраем з 2021 года”.

З 2020 года колькасць палітычных зняволеных застаецца па-ранейшаму высокай: па стане на 29 верасня 2024 года ў зняволенні знаходзілася 1325 чалавек, у тым ліку Алесь Бяляцкі, кіраўнік “Вясны”, адной з арганізацый-сузаснавальнікаў Платформы. Паводле наяўнай інфармацыі, палітычныя зняволеныя часта знаходзяцца ва ўмовах жорсткага турэмнага рэжыму, утрымліваюцца ў ізаляваных камерах, пазбаўленыя доступу да медыцынскай дапамогі і часта не маюць сувязі са знешнім светам — без доступу да іх сям’яў або адвакатаў. Улады таксама працягваюць выкарыстоўваць “антыэкстрэмісцкія законы” для процідзеяння дзейнасці праваабарончых арганізацый.

Невыкананне Беларуссю сваіх міжнародных абавязацельстваў у галіне правоў чалавека стала яшчэ больш відавочным на працягу справаздачнага перыяду, калі Камітэт ААН супраць катаванняў усталяваў, што “катаванні ў Беларусі носяць сістэматычны характар”, а Еўрапейскі парламент прыняў у верасні рэзалюцыю, якая выказвае занепакоенасць з нагоды таго, што каля 300 000 чалавек былі вымушаныя пакінуць краіну з 2020 года, а таксама пераследу, з якімі яны працягваюць сутыкацца ў выгнанні.

Нягледзячы на цяжкую сітуацыю з правамі чалавека ў Беларусі, справаздача падкрэслівае крокі, зробленыя Платформай, каб забяспечыць дакументаванне сур’ёзных міжнародных злачынстваў, здзейсненых беларускімі ўладамі, і прадставіць доказы органам, якія займаюцца расследаваннем і пераследам, з захаваннем стандартаў крымінальнага правасуддзя.

Пры гэтым Платформа працягвае пашыраць сваю базу інфармацыі, фактычных дадзеных і аналітычных матэрыялаў. З красавіка па верасень 2024 года былі сабраны сведчанні ад 105 пацярпелых/сведак, у выніку чаго агульная колькасць інтэрв’ю дасягнула 2 637, а калекцыя закрытых крыніц папоўнілася да 29 492 дакументаў. За справаздачны перыяд Платформа атрымала яшчэ тры запыты ад дзяржаўных органаў аб дапамозе ў правядзенні патэнцыйных расследаванняў меркаваных міжнародных злачынстваў, здзейсненых у Беларусі, у выніку чаго колькасць запытаў дасягнула васьмі ад пяці дзяржаў.

Разам з іншымі арганізацыямі, Платформа заклікала іншыя дзяржавы-ўдзельніцы МКС далучыцца да звароту літоўскага ўрада ў МКС і бярэцца прадставіць доказы офісу Пракурора МКС падчас папярэдняга разгляду. Паколькі зварот, у выпадку яго прыняцця, будзе ахопліваць толькі некаторыя злачынствы, здзейсненыя ў Беларусі (злачынствы супраць чалавечнасці, у тым ліук дэпартацыю, пераслед і іншыя бесчалавечныя дзеянні), Платформа заклікала нацыянальныя органы пракуратуры працягнуць расследаванне і пераслед іншых міжнародных злачынстваў, здзейсненых у Беларусі, такіх як катаванні, гендарны гвалт і незаконнае ўтрыманне пад вартай.

Платформа таксама працягне прадастаўляць інфармацыю групе незалежных экспертаў ААН па сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі (ГНЭБ), новаму следчаму органу, створанаму ў красавіку Саветам ААН па правах чалавека.

Аб Платформе IAPB:

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB), створаная ў сакавіку 2021 года, — гэта кансорцыум беларускіх і міжнародных НДА, які збірае, кансалідуе, верыфікуе і захоўвае доказы грубых парушэнняў правоў чалавека, меркавана здзейсненых беларускімі ўладамі і іншымі асобамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх.

IAPB падтрымлівае расследаванні нацыянальных органаў пракуратуры і міжнародных органаў па прыцягненні да адказнасці, надаючы ім доступ да сабраных доказаў і аналітыкі. З моманту свайго стварэння Платформа атрымала восем запытаў аб дапамозе ад пяці дзяржаў, чатыры запыты на інфармацыю ад Экспертызы ААН па сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі Упраўлення Вярхоўнага Камісара па правах чалавека (УВКПЧ), адзін запыт ад дакладчыка Маскоўскага механізму АБСЕ, а таксама некалькі запытаў ад арганізацый грамадзянскай супольнасці і адвакатаў, якія працуюць над расследаваннем злачынстваў, здзейсненых у
Беларусі.

Па дадатковую інфармацыю просім звяртацца да Андрэа Хубер, кіраўніка IAPB, па адрасе anhu@dignity.dk.

Трынаццаць вядучых праваабарончых арганізацый, у тым ліку Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB), апублікавалі адкрыты ліст, які заклікае дзяржавы-ўдзельніцы Міжнароднага крымінальнага суда (МКК) падтрымаць і далучыцца да звароту Літвы ў МКК з просьбай расследаваць меркаваныя злачынствы супраць чалавечнасці ў Беларусі.

Подпісы паставілі: DIGNITY – Дацкі інстытут супраць катаванняў, Еўрапейскі цэнтр па канстытуцыйных правах і правах чалавека (ECCHR), Human Constanta, Праваабарончы цэнтр Вясна, Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB), Інстытут правоў чалавека Міжнароднай асацыяцыі юрыстаў (IBAHRI), Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі, Міжнародная федэрацыя правоў чалавека (FIDH), Міжнароднае партнёрства за правы чалавека (IPHR), Міжнародны савет па рэабілітацыі ахвяр катаванняў (IRCT), Нарвежскі Хельсінкскі Камітэт, Сусветная Арганізацыя катаванняў (OMCT) і REDRESS.

“Накіраванне Літвой сітуацыі ў Беларусі ў МКК — важны крок на шляху да спынення беспакаранасці, і, далучыўшыся да яго, іншыя дзяржавы яго ўзмоцняць, як гэта адбылося ў сітуацыях з Украінай і Венесуэлай”, – сказала Андрэа Хубер, кіраўнік IAPB. “Калектыўная перадача справы будзе сведчыць аб тым, што іншыя дзяржавы гатовыя даць Суду адпаведную дапамогу, якая можа мець вырашальнае значэнне для бягучага або любога будучага расследавання, і накіруе агульны сігнал аб тым, што міжнародная супольнасць не пацерпіць беспакаранасці за падобныя злачынствы”.

Хоць Беларусь не з’яўляецца дзяржавай-удзельніцай МКК, МКК можа ажыццяўляць сваю юрысдыкцыю, калі хаця б частка дзеяў адбываецца на тэрыторыі дзяржавы-ўдзельніцы. Расследаванні, ініцыяваныя МКК датычна магчымых злачынстваў супраць чалавечнасці ў дачыненні да народа рахінджа ў м’янманскім штаце Ракхайн у 2016 і 2017 гадах, стварылі прэцэдэнт у гэтым пытанні.

Паводле звестак, сабраных IAPB, беларусы, якія ратуюцца ад бесперапыннай кампаніі гвалту і рэпрэсій у Беларусі, апынуліся ў больш чым 25 дзяржавах-удзельніцах МКК, і гэтыя дзяржавы таксама могуць далучыцца да звароту ў Суд. Паводле ацэнак Упраўлення Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека (УВКПЧ), у выніку мэтанакіраванай кампаніі гвалту і рэпрэсій, наўмысна скіраванай супраць тых, хто супрацьстаіць уладам або ўспрымаецца імі як такія, Беларусь былі вымушаныя пакінуць да 300 000 чалавек.

У сваім звароце ад 30 верасня 2024 года урад Літвы папрасіў МКК разгледзець пытанне аб тым, ці валодае Суд юрысдыкцыяй для расследавання і судовага пераследу меркаваных злачынстваў супраць чалавечнасці, здзейсненых беларускімі высокімі службовымі асобамі з 1 мая 2020 года, у тым ліку дэпартацыі, пераследу і іншых бесчалавечных дзеянняў. Згодна з Рымскім статутам, дэпартацыя або гвалтоўнае перамяшчэнне насельніцтва ўяўляюць сабой злачынства супраць чалавечнасці, калі яны здзяйсняюцца ў рамках шырокамаштабнага або сістэматычнага нападу на грамадзянскае насельніцтва. Як паказана ў звароце Літвы, ёсць разумныя падставы меркаваць, што меркаваныя злачынствы з’яўляюцца злачынствамі супраць чалавечнасці і “шырокамаштабным і сістэматычным нападам на грамадзянскае насельніцтва ў рамках дзяржаўнай палітыкі па выкараненні апазіцыі і іншадумства”.

Пракурор МКК правядзе папярэдняе разбіральніцтва для ацэнкі запыту Літвы, каб вызначыць, ці падпадаюць меркаваныя злачынствы пад юрысдыкцыю МКК і ці ёсць разумныя падставы для правядзення поўнага расследавання.

“Мы заклікаем дзяржавы-ўдзельніцы МКК далучыцца да накіравання справы. Гэта стане дэманстрацыяй падтрымкі пацярпелых ад парушэнняў правоў чалавека і беларускіх праваабаронцаў, якія цяпер знаходзяцца ў зняволенні“,- кажа Павел Сапелка, прадстаўнік Вясны, арганізацыі-сузаснавальніка IAPB, заснавальнік якой, лаўрэат Нобелеўскай прэміі Алесь Бяляцкі і іншыя сябры па-ранейшаму знаходзяцца ў турме па палітычна матываваных абвінавачваннях. “Гэта таксама падтрымала б намаганні арганізацый грамадзянскай супольнасці і праваабаронцаў, якія дакументуюць гэтыя злачынствы ў Беларусі”.

У адкрытым лісце таксама падкрэсліваецца настойлівая неабходнасць працягу намаганняў па барацьбе з беспакаранасцю шляхам правядзення нацыянальных расследаванняў і судовага пераследу ў адпаведнасці з прынцыпам універсальнай юрысдыкцыі, каб забяспечыць адпраўленне правасуддзя ў дачыненні да злачынстваў, якія не ўваходзяць у сферу гэтага звароту Літвы.

“Факты сведчаць пра тое, што беларускі рэжым мог здзейсніць і іншыя міжнародныя злачынствы, якія не ўваходзяць у рамкі дадзенага звароту, такія як катаванні, сэксуальны і гендарны гвалт, а таксама гвалтоўныя знікненні”,- сказала Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі, арганізацыі-сузаснавальніка IAPB. “Мы не толькі падтрымліваем накіраванне Літвой справы, але і заклікаем дзяржавы працягваць свае намаганні па прыцягненні да адказнасці за гэтыя злачынствы на нацыянальным узроўні”.

IAPB прадставіць адпаведныя доказы і інфармацыю, сабраныя ў падтрымку папярэдняга расследавання Пракурора МКК, а таксама прапануе падобную падтрымку дзяржавам, якія пажадаюць накіраваць звароты.

Па дадатковую інфармацыю просім звяртацца да Андрэа Хубер, кіраўніка IAPB, па адрасе anhu@dignity.dk.

Аб Міжнароднай платформе па прыцягненні вінаватых да адказнасці:

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB), створаная ў сакавіку 2021 года, — гэта кансорцыум беларускіх і міжнародных НДА, які збірае, кансалідуе, верыфікуе і захоўвае доказы грубых парушэнняў правоў чалавека, меркавана здзейсненых беларускімі ўладамі і іншымі асобамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх.

IAPB падтрымлівае расследаванні нацыянальных органаў пракуратуры і міжнародных органаў па прыцягненні да адказнасці, падаючы ім доступ да сабраных доказаў і аналітыкі. З моманту свайго стварэння Платформа атрымала восем запытаў аб дапамозе ад пяці дзяржаў, чатыры запыты на інфармацыю ад Экспертызы ААН па сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі Упраўлення Вярхоўнага Камісара па правах чалавека (УВКПЧ), адзін запыт ад дакладчыка Маскоўскага механізму АБСЕ, а таксама некалькі запытаў ад арганізацый грамадзянскай супольнасці і адвакатаў, якія працуюць над расследаваннем злачынстваў, здзейсненых у Беларусі.

(1 кастрычніка 2024 года)

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB) вітае накіраванне ўрадам Літвы справы аб сітуацыі ў Беларусі ў Міжнародны крымінальны суд (МКС) 30 верасня 2024 г.

“Пададзеная заява ўяўляе сабой значны першы крок на шляху расследавання і судовага пераследу міжнародных злачынстваў, здзейсненых урадам Беларусі з траўня 2020 года”, – кажа Андрэа Хубер, кіраўнік Платформы.   “Але мы таксама павінны прызнаць, што гэтая заява, калі яна будзе прынятая, будзе тычыцца толькі некаторай часткі злачынстваў, здзейсненых у Беларусі“.

У сваім звароце ўрад Літвы просіць Міжнародны крымінальны суд вывучыць, ці валодае ён юрысдыкцыяй на расследванне і судовы пераслед злачынстваў супраць чалавечнасці, у тым ліку дэпартацыі, пераследа і іншых бесчалавечных актаў, здзейсненых высокапастаўленымі службовымі асобамі Беларусі з 1 траўня 2020 года.

Згодна з артыкулам 14 Рымскага статута, Літва як дзяржава-член МКС мае права накіраваць справу на разгляд, бо частка злачынстваў адбылася на яе тэрыторыі, што падпадае пад юрысдыкцыю МКС. Такі запыт абапіраецца на папярэдняе рашэнне МКС прызнаць юрысдыкцыю ў дачыненні да дзяржавы, якая не з’яўляецца членам МКС, у кантэксце дэпартацыі (сітуацыя ў М’янме/Бангладэшы).

Паводле заявы ўрада Літвы ад 30 верасня, “рэжым [Беларусі] гвалтоўна перамясціў сотні тысяч законных жыхароў Беларусі на тэрыторыю суседняй Літвы і іншых дзяржаў-удзельніц (…), без падстаў, прадугледжаных Міжнародным правам“.

“Платформа падтрымлівае намаганні органаў крымінальнага правасуддзя па барацьбе з міжнароднымі злачынствамі, здзейсненымі ў Беларусі. “Мы спадзяемся, што МКС прызнае юрысдыкцыю і пачне расследаванне, і будзем рады перадаць МКС усе наяўныя доказы”, – адзначае Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі, сузаснавальніка Платформы.

“Катаванні, гендарна-абумоўлены гвалт, незаконныя затрыманні і іншыя злачынствы не павінны заставацца беспакаранымі. Таму мы настойліва заклікаем нацыянальныя органы пракуратуры працягваць расследаванне міжнародных злачынстваў, хдзейсненых у Беларусі, і судовы пераслед за іх”, – кажа Андрэа Хубер.

Павел Сапелка з “Вясны”, яшчэ аднаго сузаснавальніка Платформы, таксама падкрэслівае неабходнасць далейшых крокаў.

“Для забеспячэння адказнасці за злачынствы супраць беларусаў “Вясной” і Міжнародным камітэтам было апытана больш за 2500 пацярпелых і сведак пра падзеі ў перыяд з 2020 па 2024 год», – гаворыць Павел Сапелка,

“Гэтыя сведчанні разам з інфармацыяй з адкрытых крыніцаў былі сабраныя ў адпаведнасці з нормамі крымінальнага права і могуць быць перададзены пракуратурам, якія жадаюць падтрымаць нас у барацьбе з беспакаранасцю беларускіх злачынцаў, вінаватых у грубых парушэннях правоў чалавека і міжнародных злачынствах”.

Пра IAPB:

Платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі, створаная ў сакавіку 2021 года, уяўляе сабой кансорцыум беларускіх і міжнародных НДА, які займаецца зборам, кансалідацыяй, праверкай і захаваннем доказаў грубых парушэнняў правоў чалавека, меркавана учыненых беларускімі ўладамі і іншымі асобамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх.

Платформа садзейнічае расследаванням нацыянальных пракуратур і міжнародных органаў па забеспячэнні адказнасці, даючы доступ да сабраных доказаў, а таксама аналітычных матэрыялаў.

З моманту свайго стварэння Платформа атрымала восем запытаў аб дапамозе ад пяці дзяржаў, чатыры запыты на інфармацыю ад Экспертызы ААН па сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі Упраўлення Вярхоўнага Камісара па правах чалавека (УВКПЧ), адзін запыт ад дакладчыка Маскоўскага механізму АБСЕ, а таксама некалькі запытаў ад арганізацый грамадзянскай супольнасці і юрыстаў, якія працуюць над расследаваннем злачынстваў, здзейсненых у Беларусі.

It is a distinguished international human rights expert with more than 20 years of experience from Amnesty International, OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR) and Penal Reform International who will lead the International Accountability Platform for Belarus (IABP).

»We are very excited that Andrea Huber will head International Accountability Platform for Belarus and our ongoing efforts to secure justice for the victims of human rights violations in Belarus«, says Rasmus Grue Christensen, CEO at DIGNITY.

International Accountability Platform for Belarus was established in 2021 by DIGNITY, Belarusian Human Rights Center Viasna, International Committee for the Investigation of Torture in Belarus, and REDRESS. In addition, several other Belarusian and international organizations are involved in the platform’s work.

They work together to ensure that evidence of gross human rights violations is collected, verified, analyzed, and preserved so it can be used by national and international accountability bodies in proceedings against the perpetrators.

The new head of the platform comes from a position as Head of the Human Rights Department at OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR) and has worked with human rights since she obtained her Master’s Degree in Law from University of Vienna in 1997.

»I’m very honored to be joining the International Accountability Platform, which I believe sets a new standard for this field of work. It sets a precedent for documenting and analyzing evidence and making it accessible for both prosecution and preservation,« says Andrea Huber.

»The scale and systematic pattern of the human rights violations in Belarus is exceptional, and it is of utmost importance that the international community does not let these violations go unpunished. «

Andrea Huber will join International Accountability Platform for Belarus on the 15^th of August 2024, and she will be based in Vienna, Austria.

About

INTERNATIONAL ACCOUNTABILITY PLATFORM FOR BELARUS (IABP)
DIGNITY leads the work of the IAPB platform, which collects, verifies, and preserves evidence of possible international crimes committed by the Belarusian authorities and others in the run-up to and after the 2020 presidential elections. IAPB cooperates with, among others, the UN and national prosecutors investigating gross human rights violations in Belarus.

DIGNITY – DANISH INSTITUTE AGAINST TORTURE
DIGNITY is an international human rights and development organization that has been working for a world free from torture and violence since 1982. DIGNITY prevents torture and violence, treats traumatized victims, and helps document serious human rights violations so that those responsible can be brought to justice.

Today, the University of Graz in Austria is honoring the efforts to collect evidence of gross human rights violations in Belarus.  

On Friday, March 22, 2024, an international human rights prize will be awarded to the International Accountability Platform for Belarus (IAPB), which collects evidence of gross human rights violations in Belarus and promotes accountability for perpetrators.

“This is an important recognition and strong boost to our work in Belarus and especially to the courageous Belarusian human rights activists who fight for justice every day”, says Rasmus Grue Christensen, CEO of DIGNITY, which is the lead organization of the IABP.

He will be accepting the award in Graz on Friday together with Victoria Federova from the International Committee for the Investigation of Torture in Belarus, one of the IAPB’s co-lead organisations.

“We will continue to collect evidence of crimes under international law, to support accountability efforts from criminal justice authorities and international mechanisms. We hope that this award will once again shine a spotlight on the ongoing and escalating human rights violations in Belarus, from 2020 up to the present day. Together we hope for the expansion of the fight against impunity in national jurisdictions. We will not stop in our quest for justice.”

Pavel Sapelko, representative and lawyer from Viasna, IAPB’s co-lead organization, also welcomes the recognition.

“We rely on the courage of the victims of torture and the efforts of human rights defenders, who share their stories and expertise with us. This prize is for them.”

The International Accountability Platform for Belarus was established in 2021 by DIGNITY, Belarusian Human Rights Center Viasna, International Committee for the Investigation of Torture in Belarus, and REDRESS. In addition, several other Belarusian and international organizations are also involved in the platform’s work.

They work together to ensure that evidence of gross human rights violations constituting crimes under international law is collected, verified, analyzed, and preserved so it can be used by national and international accountability bodies in proceedings against the perpetrators.

The award recognizes the initiative’s “outstanding efforts in combating impunity for human rights violations”.

The platform’s work is supported by a wide range of states, including Denmark, Germany, the UK, and the US as well as the European Union.

The Austrian University of Graz is behind the international prize, which has been awarded approximately every five years since 1992. Previous recipients include the 14th Dalai Lama and Volker Türk, who is currently the UN High Commissioner for Human Rights.

INTERNATIONAL ACCOUNTABILITY PLATFORM FOR BELARUS (IABP)

DIGNITY leads the work of the IAPB platform, which collects, verifies, and preserves evidence of possible international crimes committed by the Belarusian authorities and others in the run-up to and after the 2020 presidential elections. IAPB cooperates with, among others, the UN and prosecutors investigating gross human rights violations in Belarus.

DIGNITY – DANISH INSTITUTE AGAINST TORTURE

DIGNITY is an international human rights and development organization that has been working for a world free from torture and violence since 1982. DIGNITY prevents torture and violence, treats traumatized victims, and helps document serious human rights violations so that those responsible can be brought to justice.

For further information, please contact press advisor, Marie Torp Christensen, by phone +45 27577349 or email matc@dignity.dk

На пасяджэнні Камітэта па чалавечым вымярэнні АБСЕ, якое адбылося сёння ў Вене, Платформа (IAPB) заклікала яго членаў прыняць больш дзейсныя ўнутраныя меры для прыцягнення да адказнасці меркаваных вінаватых у злачынствах па міжнародным праве. Нягледзячы на пагаршэнне сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі і яе ролю ва ўкраінскім канфлікце, ,было распачатае расследаванне ўсяго некалькіх выпадкаў, а магчымасці пацярпелых атрымаць доступ да правасуддзя працягваюць звужацца.

На пасяджэнні Камітэта АБСЕ па чалавечым вымярэнні Платформа прадставіла сваю апошнюю справаздачу аб праведзенай працы, што падрабязна апісвае яе нядаўнюю працу па падтрымцы органаў крымінальнага правасуддзя і міжнародных структур па правах чалавека.

“Усё большая колькасць зваротаў пацярпелых ад шматлікіх рэпрэсій або канфлікту, якія паступаюць у органы ўлады еўрапейскіх краін, не забяспечваецца дастатковымі рэсурсамі для расследавання і судовага разбору”, – кажа Кейт Віньесваран, кіраўнік Платформы. “Дакументаванне меркаваных міжнародных злачынстваў, здзейсненых у Беларусі, мае вырашальнае значэнне для забеспячэння будучага судовага пераследу, але гэта мэта можа быць рэалізавана толькі ў тым выпадку, калі дзяржавы выдзеляць рэсурсы для яе ажыццяўлення”.

У перыяд з красавіка па верасень 2023 года Платформа накіравала падрабязныя матэрыялы ў органы крымінальнага правасуддзя яшчэ дзвюх дзяржаў, у выніку чаго колькасць еўрапейскіх дзяржаў, якія атрымалі садзейнічанне Платформы ў правядзенні патэнцыйных расследаванняў меркаваных міжнародных злачынстваў, здзейсненых у Беларусі, павялічылася да трох. У матэрыялах змяшчаецца факталагічны і юрыдычны аналіз асноўных фактаў і кантэкстуальных элементаў злачынстваў супраць чалавечнасці ў Беларусі, а таксама ролі дзяржаўных сілавых структур, якія маюць дачыненне да іх здзяйснення.

Платформа таксама падтрымала працу Упраўлення Вярхоўнага камісара па правах чалавека па вывучэнні сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі і дакладчыка Маскоўскага механізму прафесара Эрве Аскенсія, у тым ліку прадаставіўшы доступ да сведкаў і спраў у сваёй калекцыі, а таксама інфармацыю аб дзяржаўных сілавых структурах, злачынствах на сэксуальнай і гендэрнай глебе і патрэбах у прыцягненні да адказнасці.

Падтрымка Платформай дакладчыка Маскоўскага механізма АБСЕ паспрыяла яго выснове аб здзяйсненні дзяржаўнымі суб’ектамі цэлага шэрагу парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі і паслужыла падставай для яго звароту да міжнароднай супольнасці з заклікам прыкласці больш намаганняў для прыцягнення вінаватых да адказнасці і працягваць падтрымліваць пацярпелых, грамадзянскую супольнасць і іншых суб’ектаў, што ўдзельнічаюць у забеспячэнні прыцягнення да адказнасці.

“Згодна з нашым апошнім апытаннем, пацярпелыя і іншыя сведкі знаходзяцца больш чым у 30 краінах. Дакладчык Маскоўскага механізма АБСЕ, а таксама Вярхоўны камісар ААН рэкамендавалі дзяржавам дабівацца прыцягнення да адказнасці праз правядзенне нацыянальных працэсаў на аснове прынятых прынцыпаў экстэрытарыяльнай і ўніверсальнай юрысдыкцыі”, – сказала Вікторыя Фёдарава, прадстаўнік Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі, які з’яўляецца адным з сузаснавальнікаў Платформы. “Мы заклікаем дзяржавы праявіць палітычную волю, вылучыць дадатковыя рэсурсы следчым органам, а таксама ініцыяваць змены ў сваім заканадаўстве”.

Гэтыя запыты аб садзейнічанні былі задаволеныя ва ўмовах пагаршэння сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі. На сённяшні дзень у турмах застаецца 1475 палітычных зняволеных. Цягам справаздачнага перыяду пры невядомых абставінах у зняволенні загінулі палітвязні беларускі блогер Мікалай Клімовіч і беларускі мастак Алесь Пушкін. Вядомыя апазіцыйныя палітыкі, у тым ліку Марыя Калеснікава, Мікола Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі і Віктар Бабарыка працяглы час утрымліваюцца пад вартай без сувязі са знешнім светам. КДБ і МУС прызналі 148 арганізацый экстрэмісцкімі фармаваннямі, у тым ліку аднаго з сузаснавальнікаў Платформы — Праваабарончы цэнтр “Вясна”.

“Мы пераадольваем супраціўленне беларускіх уладаў і працягваем сваю дзейнасць па зборы, апрацоўцы і сістэматызацыі доказаў меркаваных злачынстваў супраць чалавечнасці. Гэта адбываецца ў абстаноўцы паўсюдных рэпрэсій у дачыненні да пацярпелых і ціску на нас, праваабаронцаў,” сказаў Павел Сапелка, прадстаўнік Праваабарончага цэнтру “Вясна”, аднаго з сузаснавальнікаў Платформы. “Нашы агульныя намаганні па спыненні беспакаранасці павінны прынесці плён, калі ёсць палітычная воля дэмакратычных дзяржаў правесці расследаванне і прыцягнуць вінаватых да адказнасці. Кола меркаваных злачынстваў рэжыму пашыраецца і гэта патрабуе адэкватнага адказу.”

Платформа атрымала фінансаванне для працягу сваёй працы на наступныя тры гады, з кастрычніка 2023 г. па верасень 2026 г., на працягу якіх яна зможа выкарыстаць ужо створаную інфраструктуру і напрацаваны досвед для прымянення праактыўнага падыходу да забеспячэння прыцягнення да адказнасці і ўмацавання свайго падыходу, арыентаванага на пацярпелых.

Пра Міжнародную платформу па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (International Accountability Platform for Belarus, IAPB) – гэта інавацыйная платформа грамадзянскай супольнасці, якая займаецца зборам, апрацоўкай, верыфікацыяй і захаваннем доказаў сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека, якія з’яўляюцца злачынствамі па міжнародным праве, меркавана здзейсненых у Беларусі ў кантэксце прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і ў наступны перыяд, з мэтай падтрымкі органаў па прыцягненні да адказнасці і забеспячэння доступу беларусаў і іншых пацярпелых да сродкаў прававой абароны і кампенсацыі шкоды. З красавіка 2021 г. Платформа збірае інфармацыю і доказы катаванняў, згвалтаванняў і іншых актаў сэксуальнага і гендарнага гвалту, адвольных арыштаў і затрыманняў, пазасудовых забойстваў і іншых бесчалавечных дзеянняў, здзейсненых дзяржаўнымі суб’ектамі ў Беларусі, якія могуць уяўляць сабой злачынствы супраць чалавечнасці. Платформа збірае інфармацыю і сведчанні ў пацярпелых і сведак як у Беларусі, так і за яе межамі, падаючы ім доступ да інфармацыі і магчымасць звярнуцца па псіхасацыяльную дапамогу незалежна ад іх месцазнаходжання. Кіруюць Платформай DIGNITY — Дацкі інстытут супраць катаванняў, Праваабарончы цэнтр “Вясна”, Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі і REDRESS.

Мандат Платформы падтрымліваецца Еўрапейскім Саюзам і дзяржавамі, у тым ліку Аўстрыяй, Вялікабрытаніяй, Германіяй, Даніяй, ЗША, Ірландыяй, Ісландыяй, Нарвегіяй, Нідэрландамі, Славакіяй, Фінляндыяй, Чэхіяй, Швейцарыяй, і Швецыяй. З улікам важнасці працы Платформы, яе мандат, пачатак якога прыпадае на 24 сакавіка 2021 г., быў падоўжаны ў 2022 г. да верасня 2023 г., а таксама зусім нядаўна – да верасня 2026 г.

У знак прызнання ўнёску ў прасоўванне правоў чалавека ў Беларусі “Вясна” ў верасні 2022 г. атрымала прэмію Альбі Фонду Клуні за справядлівасць, а яе заснавальнік Алесь Бяляцкі — Нобелеўскую прэмію міру у кастрычніку 2022 г. У студзені 2023 г. Міжнародны камітэт быў ушанаваны ўзнагародай “Праваабарончая кампанія / ініцыятыва года 2022”.